Rynek maszyn rolniczych jest jednym z ważniejszych części w systemie agrobiznesu. Jego rola polega na zaopatrywaniu w środki techniczne przeznaczone do mechanizacji procesów technologicznych związanych z produkcją żywności oraz wytwarzaniem niektórych surowców dla przemysłów: włókienniczego, chemicznego i innych, a także biomasy do celów energetycznych.
- W rynku maszyn rolniczych uczestniczą:
- producenci ciągników, maszyn, narzędzi i urządzeń stosowanych w produkcji roślinnej, zwierzęcej, przechowalnictwie i obróbce produktów rolniczych oraz części wymiennych do tych środków,
- handlowcy zajmujący się dystrybucją sprzętu rolniczego i odpowiednich do niego części wymiennych,
- nabywcy, którymi są rolnicy,
- przedsiębiorcy świadczący usługi mechanizacyjne i transportowe na rzecz gospodarstw rolniczych.
Sytuacja na tym rynku ma znaczący wpływ na wdrażanie postępu technologicznego w rolnictwie i całym agrobiznesie. Ona zaś zależy od koniunktury w rolnictwie, zdolności produkcyjnych i poziomu technologicznego w przemyśle maszyn rolniczych, organizacji handlu, a także od cen środków mechanizacji i ich relacji do cen skupu produktów rolniczych.
Popyt
Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej nastąpiła poprawa w zakresie stopnia odnawiania parku nowych ciągników w polskim rolnictwie. Wartość wskaźnika liczby fabrycznie nowych ciągników dostarczanych na rynek krajowy (w niektórych latach w przeliczeniu na 1000 ciągników) w rolnictwie wzrosła z 5,44 w roku 2003 do 11,3 w roku 2008. Jednak mimo to Polska ustępuje pod tym względem krajom Europy Zachodniej.
W 2008 r. podaż krajowa ciągników fabrycznie nowych wyniosła 17,7 tys. sztuk, przy czym prawie 15 tys. pochodziło z importu. Biorąc pod uwagę strukturę dostaw to największy udział – 34,5 proc. – miały ciągniki o mocy silników 59,1-75 kW. Wzrosła również krajowa podaż kultywatorów, kombajnów zbożowych. Spadły z kolei dostawy siewników punktowych, pługów, sadzarek i pras zbierających. Od 2008 r. zmienia się struktura dostaw ciągników według mocy ich silników.
Czynnikami, które warunkują popyt na środki mechanizacji rolnictwa są zmiany w technologiach produkcji, postępująca koncentracja i specjalizacja produkcji w rozwojowych gospodarstwach rolniczych, następnie ilościowy i jakościowy stan wyposażenia w sprzęt rolniczy, a także relacje cen i związana z tym koniunktura w rolnictwie.
Ceny
Średnie ceny w 2009 r. – 31 spośród 35 objętych analizą środków mechanizacji rolnictwa wzrosły od 0,3 proc. do 11,1 proc. w porównaniu ze stanem z roku 2008. Spadki cen o 0,1-5,5 proc. odnotowano w czterech przypadkach.
Porównując stan z grudnia 2008 r. to ceny 28 maszyn i narzędzi były w grudniu 2009 r. o 0,3-10,3 proc. wyższe. Spadki cen o 0,2-5,5 proc. zarejestrowano w siedmiu przypadkach. Od grudnia 2008 do grudnia 2009 r. ceny 35 środków mechanizacji rolnictwa wzrosły średnio o 2,4 proc.
Produkcja
Produkcja ciągników rolniczych w roku 2008 w Polsce, spadła o 12,2 proc. w porównaniu do roku 2007.
Odnotowano również spadek produkcji pługów, bron talerzowych, sadzarek ziemniaków, glebogryzarek, opryskiwaczy polowych, ciągnikowych, kosiarek zawieszanych, maszyn do produkcji siana, dojarek wielostanowiskowych oraz parników węglowych. W 2008 r. wyższa niż w 2007 r. była produkcja kombajnów zbożowych, bron zębatych, kultywatorów, siewników nasion, maszyn do zbioru ziemniaków, rozsiewaczy nawozów mineralnych, sortowników do okopowych oraz przyczep samozaładowczych lub samowyładowczych.
W roku 2009 produkcja ciągników (w zakładach zatrudniających ponad pięćdziesiąt pracowników) była o 43,1 proc. niższa niż w roku poprzednim. O 45 proc. niższa była produkcja ciągników, które zalicza się do najliczniejszego
przedziału mocy 18,1-37 kW i stanowiła 59 proc. ogółu wyprodukowanych ciągników. Spadła również produkcja ciągników o mocy 37,1-59 kW – o 50,6 proc., ciągników o mocy 59,1-75 kW – o 31,1 proc., ciągników o mocy 75,1-90 kW o 74,7 proc., ciągników o mocy ponad 90 kW – o 50,8 proc.
- W 2009 r. odnotowano spadek produkcji większości maszyn i narzędzi rolniczych tj.:
- kombajnów do zbioru ziemniaków – o 59,3 proc.,
- rozsiewaczy nawozów mineralnych – o 57 proc.,
- kombajnów zbożowych – o 47,6 proc.
- Wzrosty produkcji odnotowano w przypadku:
- pługów – o 45,4 proc.,
- siewników polowych – o 3,4 proc.,
- maszyn do przetrząsania i zgrabiania siana – o 5,3 proc.
Prognozy rynku maszyn rolniczych
Przewiduje się, że sprzedaż większości typów maszyn rolniczych w 2010 r. w Polsce utrzyma się na poziomie sprzed roku. Głównymi czynnikami, które wpłyną na wzrost popytu na sprzęt rolniczy będzie konieczność odtwarzania zużytych zasobów środków mechanizacji oraz stopniowe zwiększanie możliwości korzystania ze środków finansowych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej.
Z ostatnich danych Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców wynika, że w pierwszej połowie 2010 r. polscy rolnicy zakupili 9930 ciągników, które zarejestrowano po raz pierwszy. Największym wzięciem cieszyły się ciągniki rolnicze o mocy 100 KM.
Według prognoz wzrost popytu na maszyny fabrycznie nowe będzie mniejszy niż na środki obrotowe do produkcji rolnej. Ceny maszyn krajowych w roku 2010 będą rosły proporcjonalnie do wskaźnika cen towarów i usług. Zaś poziom krajowej produkcji wzrośnie w porównaniu do stanu z 2009 r., lecz będzie niższy niż w roku 2008.
Oprac. Aleksandra Szymańska