Niektóre problemy związane z rozpoznawaniem ciąży u bydła

Niektóre problemy związane z rozpoznawaniem ciąży u bydła

Rozpoznanie ciąży odgrywa ważną rolę w zarządzaniu stadem krów mlecznych. Związane jest to z faktem, że ok. 25 % krów, które nie powtórzyły rui po unasienianiu jest niecielnych. Wykazano, że u większości tych zwierząt spowodowane jest to występowaniem cichej rui, tzn. takim osłabieniem zewnętrznych objawów rujowych, że są one trudne do wykrycia. Jedynie w pojedynczych przypadkach stwierdzano stany patologiczne jajników (nieczynność jajników, torbiele jajnikowe) lub macicy (ropomacicze).

W praktyce znaczenie mają 2 metody rozpoznawania ciąży u bydła, a mianowicie badanie rektalne i badanie ultrasonograficzne (USG), natomiast metody hormonalne (progesteron, siarczan estronu, PAG) nie znalazły szerszego zastosowania.

Przyjmuje się, że przy badaniu rektalnym ciąża powinna być rozpoznana przez lekarza weterynarii w 8-9 tygodniu po unasienianiu, a przez specjalistę z zakresu rozrodu – w 6 tygodniu. Wyróżnia się objawy dowodzące ciąży (pęcherz owodniowy i błony płodowe od 35 dnia po unasienianiu, części płodu od 65 dnia, łożyszcza od 70 dnia) i wskazujące na ciążę (niewystąpienie rui, obecność ciałka żółtego na jajniku, asymetria rogu, fluktuacja, ścienienie ściany macicy). Pewne rozpoznanie ciąży jest możliwe tylko na podstawie objawów jej dowodzących.

W ostatnich latach coraz większe zastosowanie w rozpoznawaniu ciąży u bydła znajduje badanie USG. Umożliwia ono pewne rozpoznanie ciąży od około 30 dnia po unasienianiu. Duże znaczenie mają tu jakość aparatury i doświadczenie badającego. Badaniem USG można stwierdzić płyn w macicy od 20 dnia po unasienianiu, zarodek od ok. 28 dnia, uderzenia serca od ok. 30 dnia, łożyszcza od ok. 35 dnia i kostnienie szkieletu od ok. 45 dnia. Badaniem USG można określić płeć płodu (od 100 dnia po unasienianiu – moszna lub zawiązek gruczołu mlekowego).

Wczesne rozpoznawanie ciąży związane jest z mniejszą dokładnością. Wykazano, że przy rozpoznawaniu ciąży 29-30 dnia po unasienianiu nierozpoznano ciąży u 10 % cielnych krów, natomiast błędnie rozpoznano ciążę u niecielnych krów w 4 % przypadków. Przy badaniu wykonywanym 37/38 dnia po unasienianiu odsetki te wynosiły odpowiednio 0 i 1%.

Następstwem błędnego rozpoznania ciąży może być podanie prostaglandyny F2α lub unasienianie, co prowadzi do ronienia. Przy sprzedaży niecielnej krowy jako cielnej dochodzi z reguły do reklamacji ze strony kupuProf. dr hab. Sławomir Zduńczyk
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Kongres Olsztyn 2007jącego, z kolei krowa cielna może zostać wybrakowana.

Przyczynami nierozpoznania ciąży u cielnych krów mogą być błędy przy badaniu (nieomacanie obu rogów na całej długości), błędne dane o terminie inseminacji, stadium opuszczenia płodu do jamy brzusznej (5-6 miesiąc), ropny wypływ z pochwy (powiększenie macicy brane jest za ropomacicze) Przyczynami błędnego rozpoznania ciąży u zwierząt niecielnych jest pomylenie macicy z wypełnionym pęcherzem moczowym, uznanie patologicznej zawartości macicy (ropomacicze, mukometra) za ciążę, uznanie grzbietowego worka ślepego żwacza za część płodu.

U części krów, pomimo prawidłowego rozpoznania ciąży, dochodzi do wystąpienia rui lub braku porodu. Przyczynami mogą być przy badaniu USG obumarcie i resorpcja zarodków miedzy 20 a 40 dniem po unasienianiu (12-16 %), a przy badaniu rektalnym resorpcja płodów lub niezauważone ronienie (4-14 %).

Duże nadzieje, jeśli chodzi o rozpoznawanie ciąży, wiązano z oznaczaniem poziomu progesteronu w krwi, a szczególnie w mleku (łatwość pobierania prób). Obszerne badania wykazały jednak, że metodą ta można stosunkowo pewnie wykluczyć ciążę (niski poziom progesteronu 20-21 dnia po unasienianiu), ale potwierdzenie ciąży obarczone jest dużym błędem (ok. 20%).  Błąd ten może być spowodowany obumieraniem zarodków, przedłużeniem fazy lutealnej cyklu lub błędami technicznymi przy pobieraniu, opisywaniu i przesyłaniu próbek mleka.

Rozpoznawanie ciąży u bydła możliwe jest również na podstawie oznaczania siarczanu estronu w krwi lub mleku, począwszy od 120 dnia ciąży. Hormon ten produkowany jest w łożysku. Dokładność tej metody wynosi ok. 90 %. Przyczyną błędów mogą być torbiele jajnikowe lub ruja u niecielnych krów (wysoki poziom estrogenów), małe płody oraz stany zapalne gruczołu mlekowego (niski poziom estrogenów u krów cielnych). Możliwe jest również rozpoznawanie ciąży oznaczaniem estrogenów (estradiolu 17-α lub estrogenów całkowitych w kale bydła.

W ostatnich latach wprowadzono do rozpoznawania ciąży oznaczanie glikoprotein związanych z ciążą (pregnancy associated glycoproteins = PAG). Są one produkowane przez łożysko i można je wykryć w krwi obwodowej od 3 tygodnia ciąży. Metoda ta pozwala na rozpoznanie ciąży z dokładnością ok. 95 %, ale obarczona jest dużym odsetkiem błędu jeśli chodzi o krowy niecielne (ok. 25 %).

Prof. dr hab. Sławomir Zduńczyk
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Kongres Olsztyn 2007

Prof. dr hab. Sławomir Zduńczyk