Wartość pokarmowa pasz z rzepaku w płynnym żywieniu świń

Zastosowanie płynnego żywienia daje szereg korzyści, z tego względu staje się ono coraz bardzie popularne. Wśród pozytywnych aspektów stosowania takiego systemu żywienia należy wymienić zmniejszenie strat paszy i lepsze jej wykorzystanie, ograniczenie zapylenia pomieszczeń gospodarskich oraz poprawę zdrowotności zwierząt. W efekcie przy stosowaniu takiego systemu żywienia obserwuje się poprawę wyników produkcyjnych.

Umożliwia on również wykorzystania w żywieniu świń większego spektrum materiałów paszowych, w tym produktów ubocznych przemysłu rolno-spożywczego, co może wpłynąć na obniżenie kosztów żywienia. Płynny system zadawania pasz umożliwia ponadto wdrożenie systemów zmniejszających pracochłonność i zwiększających precyzję żywienia.

Polska należy do liczących się producentów rzepaku. Rzepak jest w naszym kraju podstawowym surowcem dla zakładów przemysłu tłuszczowego (olejarskiego) oraz ważnym źródłem białka w żywieniu zwierząt w postaci śruty poekstrakcyjnej i makuchu, a ostatnio również w coraz większym zakresie stosowane są nasiona i olej rzepakowy.

W procesie przerobu nasion rzepaku przy pozyskiwaniu oleju powstaje, jako produkt uboczny, śruta poekstrakcyjna charakteryzująca się stosunkowo dużą zawartością białka. Przy pozyskiwaniu oleju metodą wytłaczania powstaje natomiast makuch rzepakowy. Charakteryzuje się on nie tylko dużą zawartością białka, ale stanowi także cenne źródło łatwo dostępnej energii w postaci pozostałości oleju po procesie technologicznym. Niekorzystną cechą śruty poekstrakcyjnej i makuchu jest wysoki poziom włókna surowego (ok. 12%). Zawartość tego składnika jest 2-3-krotnie większa niż w poekstrakcyjnej śrucie sojowej.

Poekstrakcyjna śruta rzepakowa, ze względu na dużą ilość włókna surowego, charakteryzuje się niższą wartością energetyczną w porównaniu z większością innych pasz wysokobiałkowych. Wartość energetyczna makuchu rzepakowego zależy w dużej mierze od zawartości tłuszczu surowego i zmienia się od 12.6 do 13.5 MJ EM przy wzroście poziomu tłuszczu surowego z 10 do 14%.

Nasiona rzepaku, wykorzystywane głównie jako źródło wysokiej jakości oleju, mogą być również potencjalnym surowcem energetyczno-białkowym dla zwierząt gospodarskich. Ze względu na wysoką zawartość tłuszczu (40-44%), całe nieodtłuszczone nasiona rzepaku są skoncentrowanym źródłem energii, a ich wartość energetyczna wynosi 18 MJ energii metabolicznej w 1 kg, co znacznie przewyższa większość innych pasz. Wartość energetyczna oleju rzepakowego w żywieniu świń wynosi 36.7 MJ EM.

Śruta poekstrakcyjna i makuch rzepakowy są przede wszystkim źródłem białka wysokiej jakości, co potwierdza skład aminokwasowy białka. Wartość odżywczą białka śruty sojowej i nasion strączkowych ograniczają aminokwasy siarkowe, z tych względów białko pasz z rzepaku doskonale uzupełnia białko w/w pasz w dawkach zbożowych. Śruta poekstrakcyjna oraz makuch rzepakowy mogą mieć jednak zróżnicowaną wartość odżywczą w wyniku stosowania termicznej obróbki podczas procesu technologicznego
.
O przydatności pasz z rzepaku w żywieniu świń decyduje nie tylko poziom składników pokarmowych, ale również zawartość substancji antyżywieniowych, do których należą glukozynolany i produkty ich rozpadu. Uprawiane obecnie w kraju odmiany podwójnie ulepszone („00″) charakteryzują się stosunkowo niską zawartością glukozynolanów, a średnia ilość glukozynolanów w nasionach rzepaku wynosi od 8 do 17 µM/g. Obniżenie zawartości glukozynolanów w paszach z rzepaku może być również wynikiem procesu produkcji śruty (tostowanie) lub ogrzewania w procesie tłoczenia „na ciepło”.

Bardzo ważnym zagadnieniem, które powinno być brane pod uwagę gdy w dawkach dla tuczników stosowane są takie pasze jak makuch rzepakowy o dużej zawartości tłuszczu, nasiona i olej rzepakowy jest wpływ wymienionych pasz na jakość produktu poubojowego. Większą ostrożność przy stosowaniu w/w pasz należy zachować, gdy w dawkach jest stosowany w dużych ilościach CCM lub ziarno kukurydzy. Z uwagi na dużą ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu kukurydzy, w zasadzie w takich dawkach zawartość makuchu, nasion i oleju rzepakowego powinna być o połowę mniejsza od zalecanej.

W żywieniu płynnym pasze z rzepaku mogą być stosowane jako składnik mieszanek treściwych, które są mieszane z wodą lub serwatką, jak również z innymi paszami, takim jak np. kiszone ziarno kukurydzy, czy produkty uboczne przemysłu rolno-spożywczego.

Krzysztof Lipiński
Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Ferma Świń i Drobiu 2007