Na terenie woj. wielkopolskiego realizację programu zwalczania choroby Aujeszkyego rozpoczęto w maju 2008 roku. Podstawą prowadzenia akcji uwalniania województwa od choroby Aujeszkyego jest wykonanie próbkobrania, we wszystkich stadach utrzymujących trzodę chlewną, celem uznania poszczególnych gospodarstw za wolne od wirusa choroby Aujeszkyego.
Stada hodowlane oraz o pełnym cyklu produkcyjnym podlegają trzem próbkobraniom natomiast tuczarnie dwóm. Okres czasu pomiędzy próbkobraniami wynosi od 2 do 6 miesięcy. Równolegle z prowadzonym próbkobraniem prowadzi się zwalczanie choroby Aujeszkyego w gospodarstwach, w których rozpoznano obecność wirusa.
Podstawowym badaniem jest badanie pobranej krwi na obecność przeciwciał testem ELISA w zatwierdzonych laboratoriach. Na terenie woj. wielkopolskiego, celem ułatwienia pracy lekarzom weterynarii zaangażowanym w realizację programu, jak również ze względów logistycznych badania te prowadzą trzy pracownie będące w strukturze Zakładu Higieny Weterynaryjnej w Poznaniu (Pracownia w Poznaniu, Koninie i Lesznie). Niniejsze pracownie uczestniczą w badaniach biegłości laboratoriów w zakresie prowadzonych badań. Ponadto posiadają certyfikaty akredytacji laboratorium badawczego, a stosowane metody są akredytowane.
Aktualnie program zwalczania choroby Aujeszkyego jest realizowany w oparciu o nowe rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wprowadzenia programu zwalczania choroby Aujeszkyego u świń (Dz.U. Nr 74 poz. 631).
Jednocześnie należy zaznaczyć, że Główny Lekarz Weterynarii wydał Instrukcję nr GIWz.400/AD-1a/09 z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie wystawiania świadectw zdrowia dla świń w obrocie krajowym, która reguluje zasady obrotu trzodą chlewną.
Obecnie stosowane, nowe rozporządzenie Rady Ministrów wprowadziło szereg istotnych zmian do realizacji programu. Przede wszystkim zgodnie z nowym prawem nie ma obowiązku tworzenia 1,5 km obszaru zapowietrzonego wokół ogniska choroby.
Wcześniejszy obowiązek tworzenia tej strefy powodował konieczność nakładania restrykcji na wszystkie gospodarstwa utrzymujące świnie na tym obszarze. Obecnie zwalczanie choroby prowadzi się w gospodarstwach, w których wykryto obecność wirusa choroby Aujeszkyego oraz w gospodarstwach powiązanych epizootycznie. Ustalając gospodarstwa powiązane epizootycznie z ogniskiem choroby, bierze się pod uwagę analizę ryzyka, uwzględniającą wyniki dochodzenia epizootycznego.
W zasadzie pierwsze próbkobranie na terenie woj. wielkopolskiego zostało przeprowadzone w 2008 r. W 2009 r. przeprowadzono drugie i trzecie próbkobranie. Jednocześnie w niektórych powiatach rozpoczęły się badania monitoringowe.
Warunkiem prowadzenia badań monitoringowych jest przeprowadzenie właściwej ilości próbkobrań dla danego typu stada z wynikiem ujemnym (w stadach hodowlanych oraz o pełnym cyklu produkcyjnym trzy próbkobrania, natomiast w tuczarniach dwa) oraz wydanie decyzji uznające stada za wolne od wirusa choroby Aujeszkyego.
W roku 2008, tam gdzie było to uzasadnione Powiatowi Lekarze Weterynarii prowadzili zwalczanie choroby poprzez ich niezwłoczną likwidację za odszkodowaniem, jak również na obszarach silnie zakażonych lub w dużych zakażonych stadach wybierano metodę likwidacji choroby poprzez szczepienia.
W 2009 r. zwalczanie choroby Aujeszkyego w stadach zakażonych w zasadzie oparte było na szczepieniach i eliminacji. Podobna metoda zwalczania, jako podstawowa będzie kontynuowana w 2010 roku.
Warunkiem podjęcia badań, celem uznania stada szczepionego za wolne jest zgłoszenie przez właściciela, że nie posiada już stada podstawowego, które było w momencie pierwszego szczepienia. W przypadku szczepionej tuczarni, by podjąć badania niezbędna jest eliminacja wszystkich tuczników przebywających w chlewni w czasie pierwszego szczepienia. W województwie wielkopolskim występowanie choroby Aujeszkyego jest różne w różnych powiatach i kształtuje się od 0 do 18 % zakażonych stad w powiecie.
W żadnym z krajów Unii Europejskiej, które zwalczyły chorobę Aujeszkyego stopień trudności realizacji programu nie był tak duży, a koszty tak wysokie jak w Polsce. Z kolei w Polsce niewątpliwie realizacja tego programu jest najtrudniejsza i najbardziej kosztowna w Wielkopolsce. Wpływa na to wielkość pogłowia, ilość stad świń oraz największa ilość ognisk choroby w kraju w porównaniu do innych województw.
Celem realizacji programu jest umożliwienie wymiany handlowej trzodą chlewną, co prawdopodobnie wpłynie korzystnie na poziom cen krajowych żywca i wieprzowiny, ich stabilizację oraz złagodzi ewentualny spadek cenowy w okresie „górki świńskiej”.
Występowanie choroby Aujeszkyego w danym kraju lub regionie ma zasadnicze znaczenie w handlu trzodą chlewną między krajami Unii Europejskiej oraz stanowi podstawowy warunek weterynaryjny zdrowotności świń
W dniu zakończenia programu wszystkie gospodarstwa utrzymujące trzodę chlewną powinny zostać uznane za urzędowo wolne od choroby.
lek. wet. Tomasz Wielich – Wojewódzki Inspektor ds. zdrowia zwierząt i zwalczania chorób zakaźnych zwierząt oraz ochrony zwierząt – Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w Poznaniu